De Trainer als Facilitator

De rol van de facilitator

Een geweldige trainer kan een groep op precies het juiste moment tot bepaalde inzichten te laten komen, zonder inhoudelijk in te grijpen. De sleutel is om je als facilitator strikt aan je rol te houden en je te concentreren op het soepel laten verlopen van het proces. Dit houdt in dat je de groep uitnodigt om, vaak via een oefening, aan de slag te gaan.

Vanuit ervaring heb ik een aantal veelvoorkomende valkuilen geïdentificeerd die ik graag met je wil delen. De grootste valkuil zullen we in dit artikel uitgebreid behandelen. Uiteraard geven ik je ook tips over hoe je deze valkuil kunt vermijden en bied ik je handvatten voor verdere verdieping en verrijking. Met deze kennis kun jij je ontwikkelen tot een (nog) effectievere facilitator. Laten we beginnen.

Valkuil: Wat moeten we ook alweer doen?

Helaas ligt deze valkuil vaak op de loer. Wanneer een groep aan het werk is, ontstaat er vaak verwarring in een of meerdere subgroepen over wat de opdracht precies was. Hierdoor wordt de tijd van de groep verspild aan het oplossen van deze verwarring, in plaats van dat deze effectief wordt besteed aan de inhoud. Dit is niet alleen zonde van de tijd van de deelnemers, maar vermindert ook jouw impact als facilitator. Je kunt dit probleem aanpakken door tijdens de oefening rond te lopen en reactief in te grijpen wanneer je deze situatie tegenkomt. Dit is een effectieve strategie om de schade te beperken. Je voorkomt echter niet dat het de tijd van de (sub)groep beperkt om tot een resultaat te komen. Als je met meerdere subgroepen werkt, kunnen zij achterlopen op de andere groepen, en dat is iets wat jij dan moet managen. Al met al een hoop gedoe dus. Gelukkig kan het ook anders.

Advies: Een gestructureerde instructie

Een effectievere aanpak is om een heldere instructie te geven wanneer de groep aan een opdracht begint. Ik gebruik hier zelf de volgende structuur voor:

• Connectie

Je start met een verbinding met het onderwerp zodat mensen weten dat er iets nieuws start en ze hun aandacht daarop kunnen richten.

Bijvoorbeeld: We gaan nu de theorie over de volwassenheid van de Product Owner in de praktijk brengen. Wat zijn de verschillen tussen theorie en praktijk? En hoe kunnen we elkaar helpen om hier praktisch mee om te gaan? Na deze oefening hebben jullie een beter beeld van de mogelijkheden voor je ontwikkeling en hebben jullie praktische tips uitgewisseld over hoe je vanuit een volwassen positie kunt handelen.

• Uitnodiging

De uitnodiging is het meest essentiële deel van de instructie. Deze zin geeft richting en mag niet te nauw zijn (gevaar: geen inspiratie) maar ook niet te breed (gevaar: groep blijft vaag en kan afdrijven).

Bijvoorbeeld: Ik nodig je uit om jouw praktijk te plotten op de 5 niveaus die we hebben besproken. Waar sta jij in dit model en hoe kun je meer volwassenheid in de rol toepassen?

• Tijd (+ subgroepen)

Geef vervolgens aan hoeveel tijd de deelnemers hebben en in welke groep of groepsgrootte ze aan de slag gaan, zonder een instructief commando te geven. In dat geval starten ze direct en je uitnodiging is nog niet klaar..

Bijvoorbeeld: Jullie gaan elkaar in tweetallen interviewen over het onderwerp. Jullie hebben hiervoor 15 minuten, dus elke persoon krijgt 5 minuten de aandacht van de ander.

• Vragen?

Je neemt nu de tijd om vragen over 1 t/m 3 te behandelen. 

Bijvoorbeeld: Zijn er vragen over de opdracht?

• Uitnodiging + Tijd

Na het beantwoorden van de vragen herhaal je de uitnodiging, de tijd en de groep. Dit doe je ook als er geen vragen zijn. Zo weet iedereen weer wat de bedoeling is.

Bijvoorbeeld: Jullie gaan nu de 5 niveaus van het model plotten op jullie praktijk. Het doel is om tips te krijgen over hoe je meer volwassenheid in de rol kunt toepassen. Dit doen jullie in tweetallen en hiervoor hebben jullie in totaal 10 minuten.

• Commando

Geef nu aan dat de deelnemers mogen beginnen.

Bijvoorbeeld: Zet hem op!

De kracht van samenwerking

Het is verbazingwekkend hoe vaak een groep met inzichten komt waar je zelf nog niet aan had gedacht. Ik heb een groep trainers die ik begeleid gevraagd wat zij kenmerkend vinden voor een uitstekende facilitator. De instructie was: wat doet een geweldige facilitator en wat doet een geweldige facilitator juist niet. Hieronder vind je de inzichten die ze hebben gedeeld. Laat je inspireren.

Tips

Wil je je facilitatievaardigheden naar een hoger niveau tillen? Zorg dan dat je een arsenaal aan werkvormen tot je beschikking hebt. Overweeg bijvoorbeeld om je te verdiepen in het concept 'Training from the Back of the Room' of in 'Liberating Structures'.

Wil je praktisch aan de slag gaan met collega-trainers om je vaardigheden als trainer te verbeteren? Neem dan eens een kijkje bij de leergang ‘De Professionele Trainer’.

Jouw training, jouw meesterwerk

Hoe faciliteer jij jouw trainingen? En wat heb jij hierin ervaren? Probeer hier eens mee aan de slag te gaan en laat me weten hoe het je vergaat. Succes!